O Bourriaud στο Βήμα

Ο διακεκριμένος θεωρητικός της τέχνης μιλάει για τις ιδέες του και προσπαθεί να τις εξηγήσει σε όσους τις παρερμηνεύουν 
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  25/09/2005
(Αυγουστίνος Ζενάκος )


- Πιστεύεις ότι είναι δυνατόν να συζητήσουμε για το «πώς» δίχως να συζητήσουμε με κάποιον τρόπο για τη μορφή του έργου τέχνης;

«Οχι, δεν το πιστεύω. Ολη αυτή η πολιτικώς ορθή αντίληψη που εξετάζει τα έργα βάσει των μηνυμάτων που μεταδίδουν μου είναι παντελώς αδιάφορη. Πρόκειται για βλακεία, για κάτι εντελώς άσχετο. Τι με νοιάζει αν κάποιος θέλει να μεταδώσει ένα γενναιόδωρο μήνυμα; Δεν χρειάζομαι την τέχνη για τα γενναιόδωρα μηνύματά της. Χρειάζομαι την τέχνη για την ενέργεια με την οποία τροφοδοτεί τη διαδρομή μας επάνω σε αυτόν τον πλανήτη, για το γεγονός ότι μας επιτρέπει να πάμε σε μέρη όπου δεν θα μπορούσαμε να πάμε διαφορετικά. Αυτό είναι θέμα μορφής. Είναι η μορφή που επιτρέπει στον καλλιτέχνη να πάει πιο μακριά από ό,τι αν απλώς σου έλεγε πώς έχουν τα πράγματα. Ορισμένες φορές, προκειμένου να καταστήσεις κάτι κατανοητό, χρειάζεται να γράψεις ολόκληρο μυθιστόρημα. Αλλες φορές χρειάζεται να γράψεις ένα ποίημα έτσι ώστε να προσεγγίσεις κάτι που θα ήταν αδύνατον να προσεγγιστεί διαφορετικά. Το ίδιο συμβαίνει στην τέχνη. Το πρόβλημά μου με όσα γράφω είναι ότι από τη μία πλευρά έχω να πολεμήσω όσους θεωρούν ότι η τέχνη έχει να κάνει με το "όμορφο" και από την άλλη όσους θεωρούν ότι οι ιδέες αρκούν και ότι το μόνο που χρειάζεται είναι να λες πολιτικές εξυπνάδες. Και οι δύο αντιλήψεις είναι εξίσου άσχετες». 

- Γράφεις στο πρώτο σου βιβλίο πως «ο πιο κοινός παρονομαστής που μοιράζονται όλοι οι καλλιτέχνες είναι ότι δείχνουν κάτι». Για να δείξουμε οτιδήποτε όμως πρέπει να το εντοπίσουμε με έναν τρόπο. Είναι αυτός ένας τρόπος να αντιληφθούμε τη μορφή; Δεν έχει άλλωστε νόημα να λέμε ότι δείχνουμε κάτι αν δεν υφίστανται κάποιες πράξεις μας που έστω να το διαφοροποιούν από οτιδήποτε άλλο βρίσκεται μπροστά μας, έτσι δεν είναι;
Ο διακεκριμένος θεωρητικός της τέχνης μιλάει για τις ιδέες του και προσπαθεί να τις εξηγήσει σε όσους τις παρερμηνεύουν

«Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο. Επιπλέον, όμως, αν αυτή η μορφή που μας δείχνει ο καλλιτέχνης μοιάζει με άλλες εκατό που έχουμε μπροστά μας, αν δεν διαχωρίζεται από οτιδήποτε άλλο, τότε ποιο είναι το νόημα; H μοναδικότητα είναι σημαντική».

- Τι είναι όμως η μοναδικότητα; Είναι αυτό που πριν από τον μεταμοντερνισμό θα αποκαλούσαμε «πρωτοτυπία»;

«Πρωτοτυπία σημαίνει κάτι "καινούργιο". Το να πει κανείς ότι ο καλλιτέχνης προσφέρει κάτι καινούργιο είναι μια αφελής μοντερνιστική αντίληψη. Υποδεικνύει την άγνοιά μας για το γεγονός, ας πούμε, ότι υπήρχαν μονοχρωματικοί πίνακες στην Ινδία του 17ου αιώνα. Τώρα το ξέρουμε αυτό, δεν είμαστε τόσο αφελείς, και το "καινούργιο" δεν αποτελεί πλέον αξία ή μάλλον αποτελεί μια πολύ ρηχή αξία. H μοναδικότητα, από την άλλη, είναι πιο περίπλοκη. Δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο να περιέχει κάτι καινούργιο. Αλλά έχει να κάνει περισσότερο με μια αντίσταση σε αυτή την καθολική παγκόσμια κόλλα στην οποία έχουμε όλοι κολλήσει, μια αντίσταση στην εξομοίωση».

Bourriaud N., (2002). Relational Aesthetics. Les presses du reel,

"There is no such thing as any possible "end of history" or "end of art", because the game is being forever re-enacted, in relation to its function, in other words, in relation to the players and the system which they construct and criticise". (2002: 18)

"A new game is announced as soon as the social setting radically changes, without the meaning of the game itself being challenged. This inter-human game which forms our object (Duchamp: "Art is a game between all people of all periods") nevertheless goes beyond the context of what is called "art" by commodity." .... .... ? (2002: 19)

"Forms are developed, one from another. WHat was yesterday regarded as formless or "informal" is no longer these things today. When the aesthetic discussion evolves, the status of form evolves along with it, and through it." (2002: 21)

"Each particular artwork is a proposal to live in a shared world, and the work of every artist is a bundle of relations with the world, giving rise to other relations, and so on and so forth, ad infinitum." (2002: 22)

"Our very cultural works are are submitted for re-reading/recycling, attesting to the ubiquity of optical instruments, and their current prevalence over any other production tool."  (2002: 77)

"The image is a moment
A representation is just a moment  M of the real. All images are moments, just as any point in space is both the memory of a time x, and the reflection of a space y. Is this temporal factor frozen, or to the contrary, is it a producer of potentialities? What is an image that does not contain any forthcoming development, any "life possibility", apart from a dead image?" (2002: 80)

The engineering of intersubjectivity
The nineties saw the emergence of collective forms of intelligence and the "network" mode in the handling of artistic work. The popularisation of Internet web, as well as the collectivist practices going on in the techno music scene, and more generally the increasing collectivisation of cultural leisure, have all produced a relational approach to the exhibition. Artists look for interlocutors. Because the public is always a somewhat unreal entity,  artists will include this interlocutor in the production process itself." (2002: 81)